باشگاه فوتبال فولاد مبارکه سپاهان اصفهان
باشگاه فوتبال فولاد مبارکه سپاهان اصفهان، یک باشگاه فوتبال ایرانی است که در شهر اصفهان پایه‌گذاری شده‌است. این باشگاه هم‌اکنون در لیگ برتر فوتبال ایران( جام خلیج فارس) بازی می‌کند. مالک این باشگاه، مجتمع فولاد مبارکه است.سپاهان پر افتخارترین تیم تاریخ لیگ برتر ایران با چهار مقام قهرمانی در دوره‌های دوم، نهم، دهم و یازدهم است و اولین تیم ایرانی است که به فینال لیگ قهرمانان آسیا و تنها تیمی است که به جام باشگاه‌های جهان در سال ۲۰۰۷ میلادی راه یافت. این تیم پرافتخارترین تیم دههٔ ۱۳۸۰ فوتبال ایران و اولین و تنها باشگاهی است که توانست در فصل ۹۱-۹۰ برای دومین بار از عنوان قهرمانی خود در لیگ برتر دفاع کند و برای سومین سال متوالی قهرمان شود.
سپاهان با این سه قهرمانی تنها تیمی است که توانسته در تاریخ لیگ‌های فوتبال ایران سه بار متوالی قهرمان شود. سپاهان در ایران به عنوان باشگاهی با مدیریت با ثبات، ساختار مناسب٬ منظم و اصولی شناخته شده است و با قهرمانی در فصل ۸۲-۸۱ به عنوان اولین قهرمان غیر تهرانی در تاریخ لیگ‌های فوتبال ایران به سلطهٔ بی‌چون و چرای دو تیم استقلال و پرسپولیس پایان داد و به پرچمدار فوتبال ایران تبدیل شد.
طبق رده‌بندی برترین تیم‌های باشگاهی جهان در سال ۲۰۱۲ میلادی که توسط فدراسیون بین‌المللی تاریخ و آمار فوتبال صورت گرفت، تیم فوتبال سپاهان اصفهان با ۱۰۲ امتیاز و کسب رتبه ۱۴۶ جهان، دومین تیم ایران و در بین تیم‌های قاره آسیا در مکان شانزدهم قرار دارد.
تاریخچه دهه ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰
این تیم در سال ۱۳۳۲ توسط محمود حریری بازیکن اصفهانی تیم ملی فوتبال ایران و شاهین تهران تأسیس شد.ابتدا نام باشگاه شاهین انتخاب شد چون شعبه‌ای از باشگاه فوتبال شاهین تهران بود و با الگوبرداری از این باشگاه بنیانگذاری شده بود.در سال ۱۳۴۲ به عنوان نماینده اصفهان جهت شرکت در مسابقات قهرمانی ایران به تهران آمد و بعد از تساوی ۱-۱ با تهران قهرمان شد. در سال ۱۳۴۶ باشگاه شاهین تهران منحل شد و شاهین اصفهان برای جلوگیری از انحلال مجبور به تغییر نام شد و نام سپاهان را که از نام‌های قدیمی شهر اصفهان بود برگزید و تا سال ۱۳۵۰ چهارده بار قهرمان باشگاه‌های اصفهان شد.
دهه ۱۳۵۰
این تیم در سال ۱۳۵۰ به عنوان نماینده‌ی اصفهان در مسابقات انتخابی لیگ شرکت کرد. پس از غلبه بر استقلال اهواز در فینال توانست جواز صعود به جام منطقه‌ای ایران ۱۳۵۰ که بالاترین لیگ فوتبال ایران در سال ۱۳۵۰ بود را کسب کند و در میان هشت تیم این لیگ، پنجم شد. در سال ۱۳۵۰ عازم اولین سفر خارجی شد و در تورنمنت چلنج شیپ هند به مقام نایب قهرمانی رسید. برای شرکت در لیگ تخت جمشید، تیم ذوب آهن اصفهان به دلیل برخورداری از امکانات بیشتر برای این لیگ انتخاب گردید و آن‌ها مجبور به حضور در لیگ دو شدند و در نهایت قهرمان لیگ دو شدند و وارد مسابقات جام تخت جمشید شدند. آن‌ها در چهار دوره‌ی متوالی این جام حضور داشتند.
دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰
در دهه ۱۳۶۰ زیر سایه‌ی تیم تازه ظهور کرده‌ی تام اصفهان بودند و در این مدت مسعود تابش رهبری تیم را به عهده داشت. با شروع مسابقات لیگ آن‌ها یکی از تیم‌های همیشه حاضر در لیگ بودند. فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی باشگاه تا اواخر سال ۱۳۷۱ ادامه داشت تا اینکه به دلیل شرایط اقتصادی بوجود آمده و با در نظر گرفتن مصالح باشگاه که در اصل بر حفظ نام سپاهان بود، از اوایل سال ۱۳۷۲ این باشگاه تحت حمایت و مدیریت کارخانه سیمان سپاهان قرار گرفت و با نام باشگاه فرهنگی ورزشی سیمان سپاهان به فعالیت خود ادامه داد. در این سال‌ها کارخانه سیمان سپاهان حمایت مالی از تیم را به عهده گرفت و تا سال ۱۳۷۹ این حمایت ادامه یافت. تغییر شرایط اقتصادی کشور و عرضه شدن سهام کارخانه سیمان سپاهان دیزیچه در بورس سهام و عدم تمایل سهامداران جدید این کارخانه به باشگاه‌داری سبب گردید تا در سال ۱۳۷۹ امتیاز باشگاه به فولاد مبارکه واگذار گردد و نام باشگاه به «فولاد مبارکه سپاهان» تغییر کرد.
دهه ۱۳۸۰
تیم سپاهان اولین دوره‌ی لیگ برتر) ۸۱-۸۰ (را با مربیگری استانکو پوکله‌پوویچ آغاز کرد. استانکو اولین مربی سپاهان در لیگ برتر و همچنین اولین مربی خارجی این تیم در این مسابقات محسوب می‌شود. این مربی پس از زدراکو رایکوف٬ دومین مربی خارجی تاریخ سپاهان به حساب می‌آید. این تیم در دومین دوره‌ی لیگ حرفه‌ای) ۸۲-۸۱ (با مربیگری فرهاد کاظمی در پنجاهمین سال تاسیس خود و به عنوان اولین تیم غیر تهرانی قهرمان لیگ برتر شد. در سومین دوره‌ی لیگ) ۸۳-۸۲ (ششم، در چهارمین دوره) ۸۴-۸۳ (مقام دهم، در پنجمین دوره)۸۵-۸۴ (مقام هفتم و در ششمین دوره) ۸۶-۸۵ (مقام پنجم را کسب کرد. تیم سپاهان در هفتمین دوره‌ی لیگ برتر) ۸۷-۸۶ (با پشت سر گذاشتن مشکلات عدیده‌ای از جمله کسر امتیاز و اجرای حکم ۲ ماه بازی‌های خارج از خانه و برگزاری فشرده بازی‌ها در خارج از خانه، تا آخرین ثانیه‌های اتمام لیگ، قهرمان هفتمین دوره این بازی‌ها بود که این عنوان را در دقیقه ۹۶ بازی با پرسپولیس تهران با نتیجه ۲-۱ واگذار و به عنوان نایب قهرمان لیگ هفتم شناخته شد و در هشتمین دورهٔ لیگ برتر) ۸۸-۸۷ (مقام چهارمی را کسب کرد.سپاهان در نهمین دورهٔ لیگ حرفه‌ای) ۸۹-۸۸( با هدایت امیر قلعه‌نویی با اقتدار و به طور زودهنگام به عنوان قهرمانی دست یافت.یک سال بعد و در دهمین دوره‌ی لیگ برتر) ۹۰-۸۹ (باز هم با مربیگری امیر قلعه‌نویی این بار هم تیم سپاهان بود که توانست قهرمانی زودهنگامی را بدست آورد و اولین تیمی باشد که توانسته است دو بار متوالی قهرمان لیگ برتر ایران شود. علاوه بر جام قهرمانی دهمین دوره لیگ برتر، جام قهرمانی دائمی مسابقات لیگ برتر به دلیل ثبت رکورد سه قهرمانی در این مسابقات به سپاهان اهدا شد. این قهرمانی که سومین قهرمانی سپاهان در لیگ برتر بود، این تیم را پرافتخارترین تیم لیگ برتر فوتبال ایران کرد. این تیم در سال‌های ۱۳۸۳، ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ با غلبه بر تیم‌های استقلال، پرسپولیس و صباباتری در فینال توانست قهرمان جام حذفی شود که بدین ترتیب طی دهه اخیر٬ با ۶ قهرمانی پرافتخارترین تیم دهه ۸۰ فوتبال ایران به حساب می‌آید.
دهه ۱۳۹۰
سپاهان که در فصل ۹۰-۸۹ برای دومین سال متوالی قهرمان لیگ برتر شده بود٬ در فصل بعدی لیگ برتر٬ فصل ۹۱-۹۰ که از ابتدا لوکا بوناچیچ هدایت تیم را برعهده گرفته بود و پس از برکناری او کریم قنبری به عنوان مربی موقت انتخاب شده بود تا اینکه زلاتکو کرانچار به طور رسمی به عنوان سرمربی سپاهان برگزیده شد٬ برای سومین سال متوالی و چهارمین بار در لیگ برتر به مقام قهرمانی نیز دست یافت. با این سه قهرمانی پیاپی٬ سپاهان تنها باشگاهی در تاریخ لیگ‌های فوتبال ایران نام گرفت که توانسته سه بار متوالی به مقام قهرمانی دست پیدا کند.این سه قهرمانی متوالی سپاهان در لیگ برتر٬ به «هتریک قهرمانی» معروف شد.
حضور در فینال لیگ قهرمانان آسیا
دو تیم سپاهان از ایران و اوراوا رد دایموندز از ژاپن با از پیش رو برداشتن حریفان به فینال مسابقات لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ رسیدند. تیم فوتبال سپاهان، در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۰۷ و در دور رفت مسابقه فینال لیگ قهرمانان آسیا، در ورزشگاه فولادشهر اصفهان به مصاف تیم فوتبال اوراوا رد ژاپن رفت که این دیدار با تساوی ۱-۱ پایان یافت.مسابقهٔ برگشت دو تیم اوراوا رد ژاپن و سپاهان ایران در روز ۱۴ نوامبر ۲۰۰۷ به میزبانی تیم ژاپنی و در ورزشگاه سایتاما برگزار شد که تیم فوتبال اوراوا رد با ۲ گل به پیروزی رسید و با کسب نتیجه‌ی ۳-۱ در مجموع دو بازی رفت و برگشت به مقام قهرمانی لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ دست یافت. بدین ترتیب تیم فوتبال سپاهان ایران با قبول این شکست، به مقام نایب قهرمانی لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۰۷ رضایت داد.
شرکت در جام باشگاه‌های جهان
تیم فوتبال فولاد مبارکه سپاهان پس از کسب مقام نایب قهرمانی در مسابقات جام باشگاه‌های آسیا در سال ۲۰۰۷ مجوز حضور در مسابقات جام باشگاه‌های جهان را دریافت کرد. این تیم به عنوان اولین تیم ایرانی در این مسابقات که در توکیو ژاپن برگزار شد٬ شرکت کرد.سپاهان در بازی اول خود در این رقابت‌ها در تاریخ ۸۶/۹/۱۶ به مصاف ویتاکر یونایتد نیوزلند رفت. در این مسابقه که از ساعت ۱۴:۱۵ به وقت تهران در ژاپن برگزار شد، سپاهان اصفهان با گلزنی بازیکنان عراقی خود حریف را شکست داد. عماد رضا در دقایق ۳ و ۴ و عبدالوهاب ابوالهیل در دقیقه ۴۸ گل‌های سپاهان را به ثمر رساندند و برای ویتاکر یونایتد، بیزلی در دقیقه ۷۵ گلزنی کردسپاهان در دومین دیدار خود دوباره در مقابل تیم اوراوا رد ژاپن که در فینال جام باشگاه‌های آسیا از این تیم شکست خورده بود قرار گرفت. سپاهان در پایان این دیدار ۳ بر یک مقابل این تیم شکست خورد تا از رویارویی با آث میلان ایتالیا محروم شود. ناگای (۳۲)، واشنگتن (۵۴) و هادی عقیلی (گل به خودی) در دقیقه ۷۰ گل‌های اوراوا ردز را به ثمر رساندند. تک گل سپاهان به وسیلهٔ محمود کریمی در دقیقه ۸۰ برای نمایندهٔ ایران رقم خورد.در این مسابقات تیم آث میلان ایتالیا با برتری برابر بوکا جونیورز آرژانتین به مقام قهرمانی رسید و جایزهٔ ۵ میلیون دلاری را دریافت کرد.
تیم های رقیب باشگاه فولاد سپاهان
ذوب‌آهن اصفهان
شهرآورد فوتبال اصفهان که بین تیم‌های همشهری سپاهان و ذوب‌آهن انجام می‌شود٬ از حساسیت بالایی برخوردار است و همواره یکی از مهمترین شهرآوردهای فوتبال ایران نیز به شمار می‌آید. آغاز این شهرآورد به دههٔ ۱۳۵۰ برمی‌گردد.
استقلال تهران
از سال ۱۳۵۰ دو باشگاه استقلال و سپاهان دیدارهای متعددی در قالب مسابقات لیگ٬ حذفی و دوستانه با یک‌دیگر برگزار کرده‌اند. رقابت این دو تیم از دیرباز جذاب و دیدنی بوده و در حال حاضر این دیدار در لیگ برتر برای هر دوتیم و هواداران آن‌ها از جذابیتی خاص و حساسیت بالایی برخوردار است که این دیدار از مسابقات مهم هر فصل این دو تیم به شمار می‌رود.
پرسپولیس تهران
با این که پرسپولیس و سپاهان هر دو ریشه در باشگاه فوتبال شاهین دارند، در گذشته بازی این دو باشگاه هماوردی به شمار نمی‌رفت. با آغاز جام خلیج فارس و قهرمانی باشگاه‌های اصفهانی در جام‌های فوتبال ایران، به اهمیت بازی‌های رودرروی باشگاه‌های اصفهان و تهران افزوده شد. پس از نبرد قهرمانی پرسپولیس و سپاهان در جام حذفی ۸۵-۱۳۸۴ و لیگ برتر ۸۷-۱۳۸۶، این حساسیت و اهمیت دوچندان شد، به گونه‌ای که هم‌اکنون این هماوردی از مهمترین بازی‌های دو باشگاه در هر فصل است.
تیم دوم
سپاهان نوین به عنوان تیم دوم سپاهان اصفهان شناخته می‌شود. این تیم در سال ۱۳۸۳ بنیانگذاری شده است. در سال ۱۳۸۷ سپاهان نوین با برد در مرحله‌ی پلی‌آف لیگ آزادگان به لیگ برتر صعود کرد اما بر اساس قانون سازمان تربیت بدنی مبنی بر عدم تمرکز تیم‌ها در استان‌ها و اینکه تیم‌های بدون تیم لیگ برتری را صاحب تیم کند مانع حضور تیم سپاهان نوین در لیگ برتر شد. به همین دلیل٬ تیم فولاد خوزستان امتیاز این تیم در لیگ برتر را خرید و هم‌اکنون این تیم در لیگ برتر ایران حضور دارد.
بازیکنان
مطابق با آیین نامه نقل و انتقالات لیگ برتر در فصل ۹۲-۱۳۹۱، باشگاه‌های لیگ برتری مجاز به استفاده از ۲۱ بازیکن بزرگسال، ۶ بازیکن زیر ۲۳ سال، ۵ بازیکن زیر ۲۱ سال و ۳ بازیکن زیر ۱۹ سال می‌باشند. در این میان هر تیم می‌تواند از ۴ بازیکن خارجی، شامل حداقل یک بازیکن آسیایی، استفاده کند. فهرست بازیکنان باشگاه فوتبال سپاهان اصفهان در فصل ۹۲-۱۳۹۱ به شرح زیر است.
ورزشگاه و زمین تمرین
ورزشگاه خانگی
این تیم در گذشته بازی‌های خود را در ورزشگاه ۲۲ بهمن اصفهان و ورزشگاه تختی اصفهان برگزار می‌کرد تا اینکه فاز اول ورزشگاه نقش جهان در سال ۱۳۸۱ به بهره برداری رسید و سپاهان در این ورزشگاه قهرمان لیگ برتر ۸۲-۸۱ شد. در سال ۱۳۸۵ ورزشگاه نقش جهان جهت ساخت فاز دوم مجدداً تعطیل شد و از آن زمان سپاهان در ورزشگاه فولادشهر که زمین اختصاصی باشگاه فوتبال ذوب‌آهن اصفهان می‌باشد مسابقات خانگی‌اش را برگزار می‌کند. البته سپاهانی‌ها که اولین دوره قهرمانی لیگ برتر خود را در ورزشگاه نقش جهان اصفهان جشن گرفتند، سالهاست در انتظار تکمیل این ورزشگاه هستند و نیاز آن‌ها به وجود این ورزشگاه در حدی است که مدیرعامل باشگاه سپاهان پس از قهرمانی در لیگ یازدهم تهدید کرد اگر تا سال ۱۳۹۲ این ورزشگاه آماده نشود مسابقات سپاهان را به استان دیگری منتقل می‌کند.این ورزشگاه هم‌اکنون در دست ساخت است.
زمین تمرین
در گذشته سپاهان معمولاً در مجموعه اختصاصی صفائیه مبارکه یا آرارات اصفهان تمرین می‌کرد. در سال ۱۳۸۸ فولاد مبارکه مجموعه‌ی ورزشی-تفریحی فردوس را از پلی اکریل خریداری کرد و در دست نوسازی و توسعه قرار داد.این مجموعه هم اکنون جهت تمرینات تیم سپاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد و از امکانات بالایی برخوردار است
لیگ قهرمانان آسیا
نایب قهرمانی : ۲۰۰۷
غیر رسمی
جام اتحادیه تهران قهرمانی: ۱۳۸۲
جام نقش جهان قهرمانی: ۱۳۷۴
افتخارات فردی
گلزنان برتر
(آقای گل) در لیگ برتر فوتبال ایران:
لیگ برتر ۸۲-۸۱: ادموند بزیک – ۱۳ گل
لیگ برتر ۸۹-۸۸: عماد محمد رضا – ۱۹ گل
نماد
1. این باشگاه همواره نمادهایی مانند «گل آفتاب‌گردان» و «خورشید» داشته است.
2. آخرین کاراکتر و نمادی که به طور رسمی توسط باشگاه معرفی شد٬ «شیر زرد» است.
3. شیر در فرهنگ ملی و اسلامی ایرانیان نماد قدرت، عزت و صلابت جاویدان است.
4. باشگاه سپاهان نیز اعلام کرد به یمن داشتن ورزشکاران و مجموعه‌ای که این ویژگی‌های بزرگ را به کرات نشان داده‌اند٬ رسماً شیر را به عنوان کاراکتر خود معرفی کرده است.
روز و هفتهٔ سپاهان
دوم آبان به عنوان روز سپاهان انتخاب شده است و دوم آبان ماه در تقویم ورزشی به نام سپاهان نامیده و شناخته می‌شود. در ۲ آبان ۱۳۸۶ حضور تیم فوتبال فولاد مبارکه سپاهان از طریق مسابقات لیگ قهرمانان آسیا به عنوان اولین و تنها تیم ایرانی در مسابقات معتبر جام باشگاه‌های جهان محرز و قطعی شد. بعدها هیئت مدیره باشگاه در مصوبه‌ای که با استقبال و نگاه مثبت سازمان تربیت بدنی و سایر نهادهای ذی‌صلاح همراه بود این روز را به این نام و آغاز هفته سپاهان نامید.