دیپلماسی فوتبال قسمت 5
یافته ها و کارکردهاي دیپلماسی فوتبال
در مورد یافته ها و کارکردهاي فوتبال اظهار نظرهاي ادیبانه، فیلسوفانه و اخلاقی زیادي ارائه شده است، اما هریک به جنبه اي از آن تأکید می کنند و از توجه به سایر جنبه ها، بویژه نتایج و کارکردهاي سیاسی- اجتماعی کنونی فوتبال باز می مانند. براي مثال، از دید چگوورا، فوتبال تنها بازي ساده نیست، بلکه سلاحی براي انقلاب است. آلبرت کامو در بازي فوتبال، اخلاق و تعهدات اجتماعی را جستجو می کند و می نویسد: «تمام آنچه من از اخلاق و تعهد می دانم را مدیون فوتبال هستم» با این تعابیر هرچند فوتبال به تنهایی نمیتواند همه تعارضات ملی و بینالمللی را حل و فصل نماید، اما قادر است
به عنوان محرکی قوي، مردم، سیاستمداران و نمایندگان را به سمت راهحلهاي صلحآمیز و یا حداقل بهبود وضعیت موجود و کمک به روند توسعه کشورها سوق دهد. به صورت کلی می توانیم نتایج و کارکردهاي اصلی دیپلماسی فوتبال را که در این پژوهش به دست آمده به صورت موضوعات زیر دسته بندي کنیم:
1 -فوتبال به مثابه تقویت هویت ملی
از جمله کارکردهاي فوتبال، ورود و مشارکت دادن این ورزش در معادلات هویتی است که نه به مثابه حاشیه، بلکه عملاً کلیت این ورزش را تحت تأثیر قرار داده است .دولت ایرلند
کوشیده تا با بهره گیري از ورزش و بازخوانی رویدادهاي ورزش باستانی این کشور به نام
را به عنوان نماد ایرلند جدید تبدیل کند و بدین وسیله هویت این کشور را تثبیت نماید
تیمهاي ملی یا باشگاهی با تأکید بر هویتهاي فروملی، زمینه را براي غیرت سازي هاي
مختلف در درون یک جامعه فراهم می آورند و اگر جامعهاي به دلایل داخلی و خارجی، داراي پتانسیل هاي واگرایی باشد، فوتبال میتواند تسریع کننده فروپاشی اجتماعی و حتی سرزمینی باشد. از کشورهاي حوزه بالکان و یوگسلاوي سابق و اسپانیا مثالهاي آشکار در این زمینه میتوان نام برد. ورزش نقش مهمی در برساخته شدن ملتها، دولتهاي ملی و هویتهاي ملی دارد. جام جهانی شاید بیش از هر رویداد ورزشی
دیگري بازتابنده تعریف هویت به مثابه ملت باشد. ملتها از طریق پیکارهاي ورزشی مانند فوتبال است که زمینه هاي توسعه داخلی را پشت سر گذاشته، خود را در جهان معرفی می کنند و یا به نبرد با یکدیگر می پردازند یا همانند رقابت فوتبال بین آرژانتین و انگلستان به نمونه انتقام دو ملت تبدیل می شود. هاولانژ، رئیس قبلی فیفا معتقد بود به دلیل اهمیت فوتبال به عنوان یک قدرت موثر در کمک به ملت سازي در عرصه جهانی، فیفا پس از آمریکا و شوروي عامل سوم جهانی است .
ورزش اولِ یک کشور در مقایسه با دیگر ورزش ها به طور نامتوازنی مورد توجه قرار میگیرد. در ترکیه، برزیل، ایتالیا یا نیجریه فوتبال نخستین سرگرمی ملتهاي آنهاست. فوتبال جاي خود را در روزنامه ها صفحات تلویزیون و در گفتوگو با غریبهها پیدا کرده است. همین که تیم ملی پیروز شود، تمام کشور به خیابان میریزند و در نزدیکترین میدان جمع می شوند و شکست، یأس عمومی را در پی دارد. سیاست مداران درباره نتایج عالی یا اسفبار، کارتهاي قرمز ناعادلانه و پنالتیهاي مشکوك اظهارنظر می کنند. این اتفاق در مورد هر ورزشی نمی افتد. فوتبال، بیش از هر ورزش دیگري، این جایگاه ویژه را به عنوان بازي ملی در اختیار دارد و چون بازي ملی است، از مولفههاي هویت ملی هم به شمار میرود .
تجربه سایر کشورهاي جهان نیز نشان دهنده نقش فوتبال در هویتسازي ملی است. این مسئله به ویژه در کشورهاي آمریکاي لاتین، نظیر برزیل و آرژانتین نیز صادق است. ترکیب تیم ملی فوتبال فرانسه با حضور هفتاد درصدي اقلیتهاي مهاجر و حضور مسلمانان، عنصري براي تقویت و نهادینه کردن تعلقات ملی فرانسویان خارجی تبار است؛ مسئلهاي که به ویژه براي کشور فرانسه با تعارضات درونی اهمیت بیشتري پیدا می کند. یکی از علل رأي نیاوردن لوپن در انتخابات سال 2001 ریاست جمهوري فرانسه، تهدید به اخراج خارجی تبارها پیش از جام جهانی فوتبال 2002 بود که مشخصاً زیدان را نیز دربر می گرفت و بی
توجهی به محبوبیت و تأثیر فوتبال را گوشزد می کند.
نقشی که تیم فوتبال در سطح بینالمللی و در ایجاد و تعمق هویت ملی دارد، در سطح محلی نیز قابل مشاهده است. اکنون براي بسیاري از جوامع، بهرهگیري از امکانی مانند فوتبال و سایر ورزشها در ایجاد هویت ملی یا محلی، مهم شده است. براي مثال، سرمایهگذاري گسترده مادي و تبلیغاتی رسانهاي ترکیه براي تقویت باشگاههاي فوتبال آن کشور به منظور حضور مقتدرانه در مسابقات باشگاهی قاره اروپا ،
میتواند به تسهیل پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا، از طریق اروپایی شدن ترکیه نزد افکار عمومی اروپا منجر در بررسی خود درباره تأثیر فوتبال بر وحدت شود
لور اجتماعی در برزیل به این نتیجه رسید که فوتبال در برزیل، برزیلیها را با وجود فاصله طبقاتی موجود و محرومیتهاي اقتصادي و اجتماعی در کنار هم جمع می نماید.
در بحبوحه چالشهاي سیاسی و ایدئولوژیک میان گروههاي مختلف ایرانیان، از جمله موضع گیري هاي متفاوت اکثریت جامعه ایرانی با اقلیتهاي در کشور و با گروههایی در خارج از کشور، مسئلهاي که بتواند آنها را به راحتی به هم پیوند دهد و کنار هم بنشاند، بسیار مهم است. در سالهاي اخیر، جز فوتبال، فقط دو مسأله خلیج فارس و نیز تأکید بر داشتن انرژي هسته اي، چنین توانی را داشته است. از این جهت مسابقات مختلف ادواري فوتبال در سطح باشگاهی، ملی، قارهاي و جهانی به مانند بازي بین ایران و استرالیا در انتخابی جام جهانی فوتبال 1998 فرانسه توانسته است ایرانیان را در کنار هم و در جبههاي واحد با تعلقات اجتماعی و عاطفی آشکار و قوي قرار دهد
ادامه دارد ....